Het Vlaamse onderzoeksinstituut ILVO heeft onderzoek gedaan (Klimgras) naar mogelijke strategieën voor grasland om in te spelen op klimaatverandering. Het leverde verrassende uitkomsten op, vooral over rietzwenk. Een interview met onderzoeker Maarten Cromheeke.
“Ons onderzoek richtte zich op het aanbieden van klimaatadaptieve strategieen aan veehouders voor hun graslandteelt. Het onderzoek is vooral toegespitst op droogte. De laatste jaren hebben we gezien dat droogte leidt tot minder, en een lagere kwaliteit, ruwvoer. De kostprijs van een liter melk wordt hierdoor hoger. Alles bij elkaar is dat niet duurzaam. We hebben onderzoek gedaan naar droogtetolerante grassoorten zoals rietzwenk,
kropaar en festulolium; een kruising tussen beemdlangbloem en Italiaans raaigras. Alleen van rietzwenk hebben we naast teeltproeven ook voerproeven gedaan in vergelijking met Engels raaigras omdat deze grassoort het meest perspectiefvol is.”
“Rietzwenk is superieur in opbrengst. Dit weten we natuurlijk al uit de literatuur, maar nu is dat wederom bevestigd in recent praktijkonderzoek met de nieuwste varieteiten. We hebben vier jaar onderzoek gedaan. In droge jaren zien we dat rietzwenk 45 procent meer droge stof oplevert dan Engels raaigras en in natte jaren 20 procent. Vooral de combinatie van rietzwenk met rode klaver is zeer perspectiefvol.”
“Van rietzwenk wordt altijd gezegd dat het een lagere verteerbaarheid heeft en dat de opname lager is. Maar als je rietzwenk combineert met voldoende rode klaver dan blijft de drogestofopname en de melkproductie gelijk met Engels raaigras. Hierbij moet je denken aan 30 tot 40 procent rode klaver in kuilgras.”
"Rietzwenk in het teeltplan is een goede verzekering"
“In het onderzoek teelden we een monocultuur rietzwenk en een monocultuur rode klaver. We hebben verschillende hoeveelheden klaver bijgemengd. In de praktijk gebeurt dit natuurlijk anders: rode klaver wordt toegevoegd aan een mengsel met rietzwenk. Klaver heeft een voorjaarsdip en een zomerpiek: in het voorjaar staat er 20 procent klaver in de weide en in de zomer tot zelfs 80 procent. Daarom is een lasagnekuil met alle
sneden laagsgewijs in de kuil een goede oplossing. Bij het voederen heb je dan de ideale mix tussen rietzwenk en rode klaver.”
“Rietzwenk in het teeltplan is een goede verzekering; het wortelt tot ruim een meter diep de grond in. Als veehouder weet je welke percelen droogtegevoelig zijn. Door deze percelen in te zaaien met rietzwenk, maak je je bedrijf klimaatadaptiever. Het biedt ecologische en economische voordelen, zeker waanneer je dit combineert met rode klaver. Puur gras heeft 300 tot 360 kilo stikstof per jaar nodig. Een grasklaverweide kan met 140
tot 170 kilo stikstof toekomen. Dat is een groot voordeel.”
“Na inzaai steekt rietzwenk de meeste energie in het ontwikkelen van een sterk wortelstelsel, en is de opbrengst lager. Dat geldt vooral voor het eerste en tweede snede in het eerste jaar. Daarna trekt het bij. In het tweede jaar gaat rietzwenk het Engels raaigras ruim voorbij en in de opvolgende jaren zet dit nogmaals door. Opvallend is ook dat het ruw eiwitgehalte van rietzwenk gelijk of hoger is dan dat van Engels raaigras. Door de hoge drogestofopbrengst zou je verwachten dat er verdunning optreedt, maar dat is niet het geval. Bij rietzwenk met klaver ligt het ruw eiwitgehalte gemiddeld hoger dan bij puur gras.
Over een heel groeiseizoen ontrekt rietzwenk vaak meer stikstof dan er is toegediend met dierlijke mest en kunstmest. Hoe dit komt, hebben we niet onderzocht. We verwachten wel dat er met rietzwenk minder uitspoeling van nutrienten is vanwege de diepe beworteling. Er gaan dus weinig mineralen verloren. Mijn persoonlijke conclusie is dat rietzwenk ook de stikstofneerslag benut die met droge of natte depositie op het weiland valt. Vandaar dat het meer stikstof oplevert dan er mechanisch wordt toegediend.”
"Vooral de combinatie van rietzwenk met rode klaver is perspectiefvol"
“Absoluut! Melkveehouders hoeven totaal geen schrik te hebben voor het toepassen van rietzwenk. In de rantsoenen die we onderzocht hebben met 60 procent drogestof uit grasklaver, 30 procent droge stof mais en 10 procent droge stof perspulp, zagen we geen opnameverschillen. Wat overblijft zijn alleen ecologische en economische voordelen van rietzwenk in combinatie met rode klaver. Ik durf zeker te stellen dat alle mythes over rietzwenk overboord kunnen.”
“Wanneer rietzwenk gemaaid is, ligt het luchtig op het veld waardoor het blad snel droogt. Het is belangrijk om hier rekening mee te houden bij het maaien. Als je meer percelen moet maaien, bijvoorbeeld met Engels raaigras, maai dan de weide met rietzwenk als laatste. Schudden hoeft niet en hark de weide met rietzwenk vlak voordat de hakselaar komt. Zo gaat het rietzwenk niet te droog de kuil in. Het snel drogen van rietzwenk
maakt de combinatie met klaver nog aantrekkelijker omdat rode klaver minder snel droogt. Je krijgt dan een ideaal drogestofgehalte. Een andere tip is om de allereerste snede van rietzwenk tijdig te maaien. Rietzwenk vestigt zich namelijk langzaam na inzaai. Om de onkruiddruk tegen te gaan, is vroeg maaien zeker aan te raden, ondanks dat de eerste snede niet volwaardig is.”
“Dit hangt natuurlijk van de bedrijfssituatie af, maar mijn gevoel zegt dat rietzwenk 30 tot 50 procent mag uitmaken van het totaal aandeel gras op een bedrijf. Het past heel mooi naast de moderne, snel verteerbare raaigrassen met veel suiker. Rietzwenk zet hier een gezond aandeel NDF tegenover. Daarnaast geldt volgens mij voor elke melkveehouder: meng klaver bij voor een zo hoog mogelijk economisch en ecologisch voordeel.”
“Dat denk ik wel. De veredeling van Engels raaigras is al ver, maar rietzwenk heeft nog perspectief. Daar zijn bedrijven zoals Barenbrug volop mee bezig.”
